Geplaatst op 2 maart 2016 door Christine Geense
in Categorieën: Actualiteit.

Familie is bepalender voor positie van de vrouw dan religie of inkomen

De manier waarop families samenleven blijkt van cruciale invloed op ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Dat concluderen wetenschappers dr. Sarah Carmichael en dr. Selin Dilli van de Universiteit Utrecht op basis van een wereldwijde langetermijn-analyse van verschillende factoren die de maatschappelijke positie van vrouwen bepalen. Familiesystemen spelen zelfs een grotere rol dan religie en inkomen.

Noot van de redactie: de inhoud van dit artikel is integraal overgenomen van de UU-site.

Een wereldwijde kwantitatieve analyse van sekseverschillen waarin zo veel factoren over zo’n lange periode betrokken zijn is nooit eerder gemaakt. Carmichael en Dilli onderzochten de wereldwijde sekseverschillen in de afgelopen eeuw aan de hand van levensverwachting, het aantal jaren onderwijs, arbeidsparticipatie, erfrecht, huwelijksleeftijd, zetels in het parlement en stemrecht. Dilli verdiepte zich in het historisch verband tussen de familiestructuur en democratische ontwikkeling. Carmichael richtte zich vooral op de invloed van familiesystemen en de mate van zelfbeschikking van vrouwen in verschillende landen door de laatste eeuw heen (1850-2000).

NEDERLAND: ONGELIJKHEID VOORAL IN POLITIEK

In Nederland komt de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen vooral tot uiting in ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek. In 2015 was 37,3% van de Nederlandse parlementariërs vrouw. Dat is niet alleen minder dan in bijvoorbeeld België, Spanje en IJsland, maar ook minder dan in Latijns-Amerikaanse landen zoals Bolivia, Ecuador en Mexico en Afrikaanse landen zoals Rwanda, Namibië en Senegal. In Rwanda bestond het parlement in 2015 voor 63,8% uit vrouwen.

Daarentegen zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in Nederland juist klein voor wat betreft gemiddelde huwelijksleeftijd, arbeidsparticipatie, en aantal jaren onderwijs. Wat betreft levensverwachting is de situatie voor de vrouw zelfs de gehele 20e eeuw beter geweest dan voor de man.

MIDDEN-OOSTEN: DE INVLOED VAN FAMILIE

Voor landen in het Midden-Oosten worden de islam en de economische ontwikkeling (gemeten aan de hand van het inkomen) meestal gezien als de reden voor de ongelijke positie van vrouwen ten opzichte van mannen. Er zijn echter grote verschillen in de positie van de vrouw tussen diverse Midden-Oosterse landen, die niet verklaard kunnen worden door inkomen en religie. Historische instituties zoals familiesystemen blijken minstens zo invloedrijk.

Familiesystemen kunnen worden gezien als de regionale normen en waarden betreffende het gezinsleven en de familie: hoeveel kinderen heeft een gezin, hoeveel generaties leven samen in één huishouden, zijn er monogame of polygame huwelijken, etc. Uit het onderzoek blijkt dat vooral een combinatie van nicht-neef-huwelijken en families waar meerdere generaties samenwonen, ongunstig is voor de positie van de vrouw. Sarah Carmichael schreef hierover ook een uitgebreide blogpost.

GELIJKHEID EN DEMOCRATIE

Dilli toont een historisch verband aan tussen de zogenoemde nucleaire familiestructuur (waarin huishoudens uitsluitend bestaan uit ouders en hun kinderen) en democratische ontwikkeling. Deze samenhang kan volgens Dilli worden verklaard vanuit het feit dat familiestructuren met grotere gelijkwaardigheid tussen man en vrouw vooral voorkomen in samenlevingen waarin individualisme en egalitarisme belangrijke waarden zijn. Bovendien hebben landen met nucleaire familiestructuren vaak ook democratisch bestuur op lokaal niveau ontwikkeld in het verleden. Een derde verklaring is dat familiesystemen een rol spelen in sociaal-economische ontwikkelingen (bijvoorbeeld in gezinsgrootte, economische groei, onderwijs) die verband houden met de democratische ontwikkeling van een land.

UTRECHTS INTERDISCIPLINAIR ONDERZOEK NAAR GENDER EN EMANCIPATIE

Bij het Utrechtse onderzoeksthema Institutions for Open Societies wordt er vanuit uiteenlopende disciplines onderzoek gedaan rondom (on)gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dit gebeurt onder andere vanuit genderstudies, sociale wetenschappen, geschiedenis, filosofie en economie. Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag (8 maart) heeft de Universiteit Utrecht actuele voorbeelden van haar expertise op het gebied van gender en emancipatie gebundeld in een dossier.