Koningsdag: een dag om te vieren dat we Nederlanders zijn?

De eenheid van een land is gebaat bij viering van een nationale feestdag voor heel het volk. Minimaal één nationale feestdag om een wij-gevoel te creëren. “Zo’n dag hebben wij niet of nauwelijks in Nederland”, stellen Maykel Verkuyten en Anouk Smeekes van de Universiteit Utrecht. Beide wetenschappers zijn verbonden aan Ercomer waar zij onder meer onderzoek doen naar de nationale identiteit. 

[NB Dit bericht is integraal overgenomen van de nieuwspagina van de Universiteit Utrecht – redactie]

Bij het opdreunen van de nationale feestdagen, schudt Verkuyten zijn hoofd. “Sommige van die feestdagen leiden eerder tot spanning binnen de Nederlandse samenleving, dan tot een gevoel van verbondenheid. Kijk naar het Sinterklaasfeest.” Terwijl een gezamenlijk te vieren feestdag juist zoveel kan betekenen voor de nationale identiteit van een volk. “Misschien dat Koningsdag in de buurt komt?” stelt Smeekes twijfelend.

MOEILIJK EN INGEWIKKELD

De woorden ‘moeilijk’ en ‘ingewikkeld’ nemen beide onderzoekers herhaaldelijk in de mond als ze vragen krijgen over hoe een eenheid onder de Nederlandse bevolking gesmeed zou kunnen worden. Het probleem? Verkuyten: “De nationale identiteit wordt in ons land impliciet geassocieerd met autochtone Nederlanders. Daarmee is de Nederlandse identiteit etnisch ingevuld, en is het moeilijk om bijvoorbeeld allochtonen te incorporeren.”

Vrijheidsbeeld met op achtergrond de aankomsthallen voor immigranten op Ellis Island

IMMIGRATIELAND

Hoeveel eenvoudiger hebben immigratielanden als de Verenigde Staten en Canada het op dit gebied. Daar worden nieuwkomers vrij eenvoudig ingelijfd. “Simpelweg doordat in die landen nagenoeg iedereen immigrant is. Ooit op Ellis Island geweest, bij New York? Er staat nu het immigratiemuseum. Vroeger kwamen daar de immigranten per boot aan. Bij de eerste stap op Amerikaans grondgebied konden zij zeggen: nu ben ik Amerikaan, want net als iedereen hier ben ik immigrant!” Daarmee is direct een gevoel van verbondenheid met het land en zijn inwoners gekweekt.

3E GENERATIE

Zo eenvoudig ligt het in Nederland allerminst. Smeekes: “Bij ons duurt het vaak generaties lang voordat allochtonen zich Nederlander voelen, én als dusdanig gezien worden door de autochtone Nederlander.”
Internationaal onderzoek toont een patroon, een patroon waarbij de derde generatie pas zonder al te veel problemen de identiteit van het land gaat aannemen. “De eerste generatie werkt vaak hard en probeert niet op te vallen”, licht Verkuyten toe.

“Bij de tweede generatie zie je vaak meer problemen: die voelen zich niet thuis in het land waar ze opgroeien, maar ze voelen zich evenmin thuis in het land waar hun ouders oorspronkelijk vandaan komen. Dat wringt. Die tweede generatie moet een plaats in de maatschappij bevechten. De derde generatie heeft nog een symbolisch belang bij het land waar de grootouders vandaan kwamen, maar groeit al met veel meer gemak op in het land waar ze geboren is.”
De Utrechtse wetenschappers voegen eraan toe dat in Nederland de derde generatie Marokkanen op dit moment op de basisschool zit.

CANADA OMARMT DIVERSITEIT

Het is bekend dat autochtonen die zich sterker met Nederland identificeren, negatiever staan tegenover allochtonen. Maar dat is toch iets wat in elk land geldt? Verkuyten: “Dat zou je kunnen denken, maar kijk eens naar Canada. Daar blijkt het precies andersom te werken: hoe meer een Canadees zich met Canada voelt verbonden, hoe toleranter hij zich opstelt naar allochtonen. Canada staat namelijk voor diversiteit. Dat zie je ook aan die nieuwe regering: je houdt niet voor mogelijkhoe divers die is. Het is de vraag of dat bestuurlijk gaat werken, maar het is hoe dan ook een statement: dit is Canada. Als ware Canadees omarm je de diversiteit.”

DAN TOCH KONINGSDAG

Prachtig dat dat zo werkt aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, maar hoe kan er in Nederland een gevoel van verbondenheid gecreëerd worden bij iedereen? Weer komen de woorden ‘moeilijk’ en ‘ingewikkeld’ voorbij.
Verkuyten: “Pogingen om nationale identiteit vast te leggen lopen altijd spaak.” Volgens de Utrechtse onderzoekers kan een gezamenlijke geschiedenis helpen. Maar die is er niet voor de autochtone én allochtone Nederlander. Gedeelde tradities evenmin. Een gedeeld nationaal symbool is er wel: de koning. En die heeft een dag: Koningsdag. Smeekes: “Ja, Koningsdag. Als we dan iets moeten aanwijzen waar het vieren van de Nederlandse verbondenheid het dichtst bij in de buurt komt, dan toch Koningsdag.”